Nguồn Gốc Màu Vàng: Bí Ẩn Màu Sắc Lịch Sử

Bạn có biết, giữa lòng các bảo tàng châu Âu, những bức tranh cổ với ánh vàng rực rỡ từng được tô điểm bằng một loại màu… không mấy dễ chịu?

Người ta gọi nó là vàng Ấn Độ – một gam màu được giới họa sĩ thế kỷ 17–18 say mê bởi sắc độ ấm áp, khả năng bắt sáng tuyệt vời, và độ bám màu đáng kinh ngạc.

Người sử dụng màu vàng nổi tiếng nhất phải kể đến Van Gogh – ông từng dùng vàng Ấn Độ để vẽ mặt trăng sáng rực rỡ trong kiệt tác The Starry Night vào năm 1889. Thế nhưng, đó cũng là một trong những lần cuối cùng người ta thấy màu vàng này được sử dụng.

Ở một vùng đất thuộc miền đông Ấn Độ, người ta nuôi những con bò trong điều kiện kỳ quặc. Chúng không được ăn cỏ như bình thường, mà bị ép chỉ được ăn… lá xoài. Mỗi ngày. Không gì khác ngoài lá xoài.

Chế độ ăn này khiến cơ thể chúng suy nhược dần, nhưng lại khiến nước tiểu của chúng chuyển thành màu vàng đặc biệt. Người ta sẽ thu lại chất lỏng đó, đem đun, lọc kỹ, rồi sấy khô thành những viên màu đặc sánh – được vận chuyển hàng ngàn cây số tới châu Âu để làm nguyên liệu vẽ tranh.

Trong nhiều năm, người ta gần như không biết gì rõ ràng về thành phần thật sự tạo nên màu vàng Ấn Độ. Dù lúc đó chưa ai xác định chính xác được chúng chứa gì, nhưng mùi khai nồng của ammonia khiến nhiều người nghi ngờ: có thể là nước tiểu rắn, mật bò, hoặc thậm chí là nước tiểu lạc đà – giả thuyết được lan truyền nhiều nhất thời đó.

Năm 1883, nhà thực vật học và giám đốc Vườn thực vật Hoàng gia Kew – Sir Joseph Hooker – đã quyết tâm làm sáng tỏ bí ẩn này. Ông gửi một bức thư chính thức đến Bộ Tài chính và Nông nghiệp Ấn Độ, yêu cầu điều tra về nguồn gốc thật sự của sắc tố này.

Vài tháng sau, ông nhận được hồi âm từ một công chức và nhà văn tên T. N. Mukharji. Mukharji kể rằng tại thị trấn Mirzapur, Bengal, ông đã tận mắt thấy một nhóm người chăn bò (gọi là gwalas) cho bò ăn duy nhất lá xoài và uống nước. Những con bò này suy dinh dưỡng trầm trọng, thiếu nước, và nước tiểu của chúng có màu vàng rất tươi.

Lá thư của Mukharji sau đó được đăng trên Tạp chí của Hiệp hội Nghệ thuật Hoàng gia Anh. Không lâu sau, màu vàng Ấn Độ bắt đầu biến mất khỏi thị trường. Người ta cho rằng nguyên nhân là do làn sóng phản đối ngược đãi động vật, dẫn đến việc ban hành lệnh cấm sản xuất loại màu này tại Ấn Độ.

---

Hooker sau đó đã gửi mẫu màu vàng ấy cho nhà hóa học Carl Gräbe để phân tích.

Nhưng điều kỳ lạ là… trước năm 1900, gần như không có bất kỳ văn bản chính thức nào – về luật cấm hay tài liệu lịch sử – ghi nhận sự tồn tại của sắc tố này, ngoại trừ bức thư của Mukharji.

Điều đó khiến nhiều người nghi ngờ:

Liệu Mukharji có bịa ra câu chuyện ấy không?

Dù phần lớn giới nghiên cứu cho rằng khả năng ấy rất thấp, bí ẩn về vàng Ấn Độ vẫn tồn tại suốt hơn một thế kỷ.

Năm 2002, tác giả Victoria Finlay đã lần theo hành trình của Mukharji đến tận Mirzapur, với hy vọng tìm lại dấu vết của loại màu kỳ lạ này. Cô kể lại chuyến đi trong cuốn sách nổi tiếng của mình – “Colour: Travels Through the Paintbox”. Tiếc rằng, cô không tìm thấy bất kỳ dấu tích nào về quy trình sản xuất hay người dân còn nhớ đến loại màu đó.

Phải đến năm 2018, một bước đột phá mới xảy ra. Một công trình khoa học đã phân tích lại mẫu sắc tố gốc mà Carl Gräbe từng nghiên cứu – và xác nhận: nguồn gốc màu vàng Ấn Độ thật sự có từ nước tiểu bò.

Chìa khóa nằm ở sự hiện diện của một chất hóa học đặc trưng trong mẫu – axit hippuric, vốn chỉ có trong nước tiểu của động vật ăn cỏ như bò.

Và như vậy, sau gần 140 năm, bí ẩn về sắc vàng từng khiến cả thế giới hội họa say mê cuối cùng cũng được giải mã.

Cuối cùng, sự thật ấy cũng làm châu Âu phải suy nghĩ lại. Mặc dù vậy, phải mất gần một phần tư thế kỷ, màu vàng này mới bị loại bỏ khỏi bảng màu của các họa sĩ.

Ngày nay, vàng Ấn Độ đã được tái tạo bằng các chất tổng hợp an toàn, không liên quan đến động vật. Nhưng vẻ đẹp của nó vẫn còn đó – hiện diện trên tranh vẽ, như một ký ức vàng son nhưng nhòe nhọ trong lòng lịch sử hội họa.

Và nếu một ngày, bạn đứng trước một bức tranh vàng óng tuyệt đẹp… hãy tự hỏi: Liệu có bao nhiêu điều phía sau một sắc màu khiến ta say mê.

Bạn cũng có thể tham khảo nguồn gốc sơn dầu màu xanh Ultramarine quý giá và vẻ đẹp rực rỡ của nó trong dòng thời gian lịch sử.

Bạn có thể xem thêm các ý tưởng vẽ tranh tường văn phòng tại PHAN CÔNG decor để hiểu rõ hơn cách ứng dụng màu vàng trong không gian làm việc hiện đại.